Teknolojik Soğuk Savaş

Adam Segal
Çeviri: Irmak İnci Özsüt

ABD Başkanı Donald Trump’ın yönetimi, ilk dönemine üç buçuk yıl kala Çin ile teknolojik rekabet için kapsamlı bir strateji oluşturdu. Trump yönetiminin önlemleri, Çinli teknoloji devlerini tedarik eden zincirleri kesmekten onlarla yapılan işlemleri engellemeye, telekomünikasyonun dayandığı deniz altı kablolarını düzenlemeye kadar çoğu kez eksik, doğaçlama ve hatta Amerikan inovasyon sisteminin bazı büyük güçleri için zararlı oldu. Bununla birlikte, yakın gelecekte Çin’e yönelik ABD teknoloji politikasının ana hatlarını belirlediler. Bu politika, Çin’in teknoloji akışını kısıtlamaya, küresel tedarik zincirlerini yeniden yapılandırmaya, yurt içinde yeni geliştirilen teknolojilere yatırım yapmaya dayanıyor. Yeni bir ABD yönetiminin bile bu temel prensiplerden sapması olası değildir.

Pekin’in karşı stratejisi de belli oldu. Çin, Amerika Birleşik Devletleri’nden geçen tedarik zincirlerine karşı savunmasızlığını azaltmak için yarı iletkenler ve diğer temel teknolojileri geliştirmek için yarışıyor. Liderleri, bu hedefe ulaşmak için teknoloji şirketlerini harekete geçiriyor, Çin’in Kuşak ve Yol Projesi’ne katılan ülkelerle bağlantıları sıkılaştırıyor ve bir siber-endüstriyel casusluk kampanyasını sürdürüyor.

“Teknoloji soğuk savaşının” sınırları netleşti, ancak bu rekabetten kimlerin fayda sağlayacağı açık bir soru olmaya devam ediyor. Çatallı bir teknoloji dünyası, en azından kısa vadede, muhtemelen daha yavaş inovasyon yapacaktır. Aynı zamanda pahalı olacak. Deutsche Bank’tan bir rapor, teknoloji savaşının maliyetinin önümüzdeki beş yıl içinde 3,5 trilyon dolardan fazla olacağını tahmin ediyor. Yine de, Pasifik’in her iki tarafındaki liderler, bunu bir ulusal güvenlik meselesi haline getirerek, ülkedeki teknolojik gelişmeyi hızlandırmayı umuyor.

Çin’in karşı stratejisi

Trump, Çin ile teknolojik yarışın rotasını belirledi. Yönetimde bir değişiklik olursa, politikadaki değişiklikler muhtemelen bir ince ayar meselesi olacaktır. Örneğin, TikTok, WeChat ve diğer Çin uygulamalarının veri gizliliği ve sansürle ilgili ortaya çıkardığı endişeleri gidermek için, Amerika Birleşik Devletleri, nihayetinde menşe ülkeye dayalı genel yasakları kendi başına daha güçlü bir gizlilik düzenleme çerçevesi ile değiştirmeyi tercih edebilir. Ve yeni bir yönetim, rekabetin seyrini etkileyecek diğer geniş değişiklikleri de getirebilir.

Örneğin Amerika Birleşik Devletleri müttefikleriyle ilişkilerini güçlendirecek olsaydı, uluslararası standartların geliştirilmesi, hassas fikri mülkiyetin korunması ve 5G ve diğer yeni teknolojilere yatırım yapılması konusunda işbirliği yapmaya daha istekli ortaklar bulabilirdi. Trump yönetimi, yapay zekâ ve kuantum bilgi bilimlerine yönelik savunma dışı harcamalarda yaklaşık yüzde 30’luk bir artış önerdi, ancak diğer bilimsel araştırma alanları da öncelikli finansman alabilir. Daha akıllı göç politikaları, en iyi ve en parlakların çoğunun Amerika Birleşik Devletleri yerine Avustralya, Kanada, Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık’ta fırsatlar aramasını engelleyebilir ve böylece ABD’nin yarı iletkenler ve yapay zekâ alanındaki rekabet gücünü artırabilir.

Teknolojik soğuk savaşın hatları artık net

Ancak tüm bu değişiklikler, aynı temel stratejinin sınırları etrafında gerçekleşecektir: Çin’e teknoloji akışını engellemek, bazı yüksek teknoloji tedarik zincirlerini yeniden kullanmak ve ABD inovasyonunu yeniden canlandırmak. Sonuç olarak Çin, temel teknolojiler için Amerika Birleşik Devletleri’ne güvenemeyeceği bir geleceğe hazırlanıyor.

Ulusal Halk Kongresi, bu yıl belediyelerin, illerin ve şirketlerin yapay zekâ, veri merkezleri, 5G, Endüstriyel İnternet ve diğer yeni teknolojiler aracılığıyla “yeni altyapı” oluşturmak için 1,4 trilyon dolara yakın yatırım yapacağı beş yıllık bir planı açıkladı. Çinli politikacılar, özellikle yarı iletkenler konusunda ülkelerinin ABD’ye olan bağımlılığını azaltmaya çalışıyorlar. Ekim 2019’da Pekin, 29 milyar dolarlık bir yarı iletken fonu kurdu ve Ağustos ayında Çinli yetkililer, yonga endüstrilerini desteklemek için vergi avantajları, araştırma ve geliştirme desteği ve uluslararası yarı iletken şirketlerinin Çin’e taşınması için teşvikler dâhil olmak üzere başka politikalar getirdi. İki devlet destekli yonga üreticisinin, dünyanın önde gelen yonga üreticisi Tayvan yarı iletken üretici şirketinden 100’den fazla deneyimli mühendis ve yöneticiyi işe aldığı ve bir siber güvenlik firmasının kısa süre önce Tayvanlı yedi çip firmasından kaynak kodunu, yazılım geliştirme kitlerini ve yonga tasarımlarını çalan iki yıllık bir hackleme projesini ortaya çıkardığı bildirildi.

Teknoloji bağımlılığını azaltma çabası, Çin’in daha geniş ekonomik gündeminin yönlendirilmesine yardımcı oluyor gibi görünüyor. Çin devlet haber medyası son zamanlarda Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in “ikili dolaşım teorisi” adı verilen yeni ekonomik düşünce tarzını destekledi. Özellikleri belirsiz kalsa da, teori, onlarca yıllık ihracata dayalı büyümenin ardından Çin’in teknolojik kendi kendine yeterliliğini artırmak amacıyla iç tüketime, pazarlara ve şirketlere öncelik veriyor gibi görünüyor. The Wall Street Journal’a göre, Çin Başbakan Yardımcısı Liu He, ABD yaptırımlarından risk altındaki şirketleri ve sektörleri belirlemek için çalışıyor. Özellikle savunmasız olduğuna inanılanlar, araştırma ve geliştirme için daha fazla devlet finans desteği alabilirler.

Çin hükümeti, ulusal hedefleri desteklemek için özel teknoloji şirketlerini de seferber etmeye çalışıyor. Temmuz ayında Çinli girişimcilerle bir toplantıda Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, işletmeleri vatansever ve yenilikçi olmaya çağırdı. Konferanstaki 25 iş liderinin yarısından fazlası yonga yapımı, yapay zekâ ve akıllı üretim gibi gelişmekte olan teknoloji alanlarında çalıştı. Alibaba, Eylül 2018’de Pingtouge adında bir yarı iletken bölümü kurdu ve Baidu, Temmuz 2019’da Kunlun adlı akıllı bir çip çıkardı. Alibaba ve Tencent, yeni altyapıyı desteklemek için bulut hizmetlerine ve veri merkezlerine büyük yeni yatırımlar yaptıklarını duyurdu.

Çin ve Amerika Birleşik Devletleri

uzun vadeli bir teknolojik rekabet için hazırlanıyor.

Tedarik zincirini çeşitlendirmek isteyen Çin, ABD yaptırımlarına tabi olmayacağına inandığı açık kaynaklı çözümlerle ilgileniyor. Örneğin Huawei, geliştiricileri Google Mobile Services için açık kaynaklı değişimine çekmek için 1 milyar dolar yatırım sözü verdi ve Çin, açık kaynaklı çip projesi RISC-V’ye aktif ve hevesli bir şekilde katıldı. Dahası, Çinli teknoloji firmalarının Avrupa pazarlarını bulması daha az hoş karşılanırsa, bu şirketler Kuşak ve Yol Projesi’ne imza atan ülkeler için dijital altyapı oluşturmaya ve bu ülkelere hizmet sağlamaya o kadar fazla odaklanacaktır.

Son olarak, kötünün kötüsü olursa, Pekin elinde güçlü bir politika aracı bulunduruyor: ABD teknoloji firmalarına misilleme yapabilir. Çin Ticaret Bakanlığı’nın yabancı kişi ve işletmelerden oluşan bir “güvenilmez varlık listesi” hazırladığı bildirildi: Çinli şirketlere ekonomik olmayan nedenlerle tedarikleri kesenler, ticaret, yatırım, yasal izinler ve lisanslar üzerindeki yasaklar veya kısıtlamalar nedeniyle Çin’deki işlerinin ciddi şekilde kısıtlandığını görebilirler. Çin medyasından ve iş dünyasından bazıları, Apple veya Qualcomm’un Washington’un Huawei’e karşı yürüttüğü kampanya nedeniyle sonunda cezalandırılabileceğini öne sürdü. Ancak şimdiye kadar Pekin bu tür eylemlerden kaçındı ve bunun yerine kendisini ABD ile ticaret anlaşmazlığında ölçülü, sorumlu aktör olarak konumlandırmayı seçti.

Uzun Yol

Çin ve Amerika Birleşik Devletleri, ABD başkanlık seçimlerinin sonucu ne olursa olsun muhtemelen rotasını değiştirmeyecek olan uzun vadeli bir teknolojik rekabet için hazırlanıyor. Bu rekabetin, getirdiği kayıpları telafi edecek bir oranda yeniliği teşvik etmesi için Pekin ve Washington’un her birinin iç siyasi engelleri aşması gerekecek.

Çin sanayi politikası, ülkenin süper bilgisayarlar gibi alanlarda kazanç elde etmesine izin verdi, ancak Pekin’in yukarıdan aşağıya yönü de verimsizlik, israf ve fazlalık üretebilir. En önemlisi, hükümet şu ana kadar yarı iletkenlerde Çin ile ABD arasındaki boşluğu kapatmayı başaramadı, bu sektöre on yıldır verilen desteğe rağmen ve mevcut çabaların hemen atılımlar sağlaması muhtemel değil.

Amerika Birleşik Devletleri’nde yürütme ajansları ve Kongre, yeniliğin güçlendirilmesini geniş ölçüde desteklemektedir. Son altı ayda, Kongre üyeleri bu taahhüdü yansıtan tasarılar çıkardı - örneğin, Ulusal Bilim Vakfı’nı yeniden kurmak ve ulusal bir araştırma bulutu oluşturmak yerel yarı iletken üretimini artırdı. Bir yasa tasarısı, ulusal güvenlik için gerekli olan yapay zekâ ve diğer teknolojilerde çalışanlar için göçmen vizelerini daha kolay ulaşılabilir hale getirmeyi amaçlıyor.

Bununla birlikte, böylesi yüksek düzeyli siyasi ilgi, sürekli iki partili desteğe dönüştürülmelidir. Son üç yıl, gelecek yoğun teknolojik rekabetin bir ön uyarısıdır. Pekin, ABD’nin çabalarına uyum sağlayacağını ve karşılık vereceğini açıkça belirtti. Washington da aynısını yapmalı.

Not: Makale, Foreing Affairs'tan alınmıştır.

Ekonomi